آموزش مرمت و رفو کردن قالی

رفوگری و مرمت قالی

پیشینه و مرمت قالی از بدو تولد آن وجود داشته است

رفوگری و مرمت قالی

مرمت قالی به روش‌هایی گفته می‌شود که معایب یا خرابی‌های فرش و قالی را اصلاح می‌کند. مرمت قالی یا به اصطلاح عامه رفوگری یکی از زمینه‌های فعالیت در هنر و صنعت فرش است.

تاریخچه مرمت قالی:

پیشینه و مرمت قالی از بدو تولد آن وجود داشته است. اگر چه مرمت قالی به عنوان یک هنر ارج داده نمی‌شده است. مرمت قالی کار تنها با فرش و قالی کهنه سر و کار نداشته و ندارد. به عبارتی مرمت کار پوشاننده عیب بوده. مرمت قالی یک مرحله قبل از فروش فرش است به همین دلیل نامی از مرمت کار نبوده چرا که اگر نامی از او می‌بود عیوب نیز مشخص می شده است.

داشتن دقت و تجربه در رفو گری و مرمت قالی برای متخصصان این رشته یک امر الزامی است. رفوگری و مرمت قالی مرحله‌ای کاملاً تخصصی و عملی است که یک رفوگر با تجربه چون یک هنرمند می‌تواند فرش ناقص و خراب شده‌ای را از نو بسازد.

در نتیجه هنر مرمت حکم نو کردن شی کهنه را هم دارد. بدین ترتیب می‌توان گفت که مرمت قالی با تولید ارتباط مستقیم دارد.

مرمت قالی عملیاتی است که سه هدف را در بر می‌گیرد.

*کمک به عملیات تکمیلی فرش
*جلوگیری از آسیب‌های احتمالی فرش

*برطرف کردن آسیب دیدگی در فرش

*مرمت قالی کمک به عملیات تکمیلی فرش میکند

هر فرش پس از اتمام بافت و پایین آوردن از دار نیاز به کنترل و پرداخت و ترمیم دارد امروزه بسیاری از قالیبافان عملیات شیرازه زنی را در حین بافت انجام نمی‌دهند و این مرحله را واگذار به رفوگران می‌کنند.

*مرمت قالی از آسیب احتمالی فرش جلوگیری میکند

برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی رفوگران اقدام به چرم دوزی (مشماع دوزی) در دو طرف طول قالی و گره‌های تزئینی در سر ریشه‌ها را انجام می‌دهند.

*مرمت قالی و فرش آسیب دیدگی در فرش را برطرف میکند

آسیب وارده در فرش به درجات مختلف تقسیم می‌شود و انواع گوناگونی دارد که توضیح آنها را متعاقباً تقدیم می‌کنم.

هر استادکاری روش و شیوه‌ای خاص را برای مدت به اجرا می‌گذارد همچنین به علت گسترده بودن دامنه رفوگری برای رفو و مرمت قالی فنون مختلفی وجود دارد.

همه‌ی روشهای مرمت قالی نقش واحدی را ایفا می‌کند. واژه رفو به معنی درست کردن و اصلاح دادن جامه به نوعی که معلوم نشود و مانند اول گردد پس رفو یک نوع دوخت نامرئی و نامشخص می‌باشد.

لوازم مورد نیاز جهت مرمت قالی دستباف:
– قیچی مخصوص رفو، قلاپ پشت، قلاب رو، قلاب خواب مشهد، چاقو خواب، سوزن، کیله، دفیتن مخصوص رفو، خامه، دمباریک، سوزن شیرازه دوزی، سوزن چرم دوزی، نخ مخصوص چرم دوزی، چرم مخصوص چرم دوزی، تخته، چکش، میخ، تسمه، میخ‌کش، ظرف استوانه‌ای، ظرف گود، موم، انگشتدانه، چهارچوب

رعایت چند نکته ابتدای کار مرمت قالی آسیب دیده ضروری است.

قبل از شروع به مرمت قالی نوع آسیب دیدگی را مشخص کنید

•قبل از شروع مرمت قالی باید فرش آسیب دیده را غبارگیری کرده از پشت و رو تمیز کنید.

• زمین و محل کار مرمت قالی را غبارگیری کنید.

• فرش باید روی زمین صاف و بدون پستی و بلندی پهن شود.

• چنانکه فرش در اثر مواد شیمیایی آسیب دیده باشد ابتدا بایستی فرش را شست.

• قبل از شروع به مرمت قالی نوع آسیب دیدگی را مشخص کنید.

• فرش‌های پاره و سوراخ را از بالا و پائین بر روی دار یا درون چهارچوب یا روی تخته محکم کنید.

• الیاف، پرز یا تارهایی را که دارای استحکام کافی نبوده درون چهارچوب یا روی تخته محکم می‌کنید.

• نقشه قسمت پاره شده یا آسیب دیده را تهیه کنید و یا از روی قسمتهای سالم فرش بکشید.

• در حین انجام مرمت قالی نکات ایمنی را رعایت کنید.

مراحل مرمت قالی:

قبل از شروع مرمت قالی باید فرش آسیب دیده را غبارگیری کرده از پشت و رو تمیز کنید

۱٫ شیرازه دوزی: رفوگر باید نخ مناسب با رنگ مناسب از روی شیرازه باقی مانده فرش تهیه سپس به ترمیم خرابیها و قسمتهای از بین رفته شیرازه اقدام نماید.

چنانچه نخ های مورد استفاده رفوگر با نخ های شیرازه قبلی هم رنگ نباشد عمل رفوگری و مرمت فرش مثل عمل وصله کاری به چشم خواهد خورد و ارزشی نخواهد داشت و باعث افت قیمت فرش خواهد شد.

۲٫ پل سازی: در صورتی که چله های اول وآخر فرش از بین رفته باشد رفوگر باید تمام چله ها را با رنگی هم رنگ چله های اول ترمیم نماید.

۳٫ گلیم بافی: گلیم فرش باید مطابق اول و آخر فرش اولیه زده شود.

۴٫ بیدخوردگی: رفوی پشت و روی فرش بید خورده هرکدام روش مخصوص دارد که رفوگر قبل از اقدام باید به قدر کافی مجرب و آزموده باشد تا از رفوی خود رضایت خاطر حاصل نماید.

۵٫ سوراخ شدگی و پارگی، سوختگی، چروک خوردگی: همه این حالات ممکن است در اثر کهنگی و مرور زمان پیش بیاید همچنین ممکن است مثلاً در اثر بی دقتی بافنده فرش، قالی روی دار پاره شود.

در هر حال باید رفو و مرمت قالی با رنگی مناسب رنگ به کار رفته در فرش انجام پذیرد. بدیهی است در صورتی که در انتخاب رنگ و عمل رفو دقت کافی نشود جای رفو شده به چشم خواهد خورد و از ارزش قالی کم خواهد کرد. به طور کلی هم آهنگی رنگ نخهای به کار برده شده در رفوگری با رنگ های اصلی نخهای فرش حائز اهمیت زیادی است.

۶٫ اگر در یک طرف فرش پارگی ایجاد شود: می توان آن را از روی نقشه طرف سالم فرش رفو نمود. اگر نقشه دو طرف فرش یکسان نباشد رفوگر باید با توجه به کلیات نقشه فرش، نقشه ای مناسب روی کاغذ شطرنجی طرح نماید سپس عمل رفوگری و مرمت قالی را انجام دهد. هرگاه فرش بدون نقشه ترمیم شود ارزش خود را از دست خواهد داد.

۷٫ اگر در وسط فرش یا نقطه ای از آن جر خوردگی پیدا شود:

که به طور وضوح دیده می شود ابتدا باید محل جر خوردگی فرش را از رو یا پشت علامت گذاری کنند بعد همان محل را تا کنند، اگر جر خوردگی به علت خشکی چله ها ادامه یابد نباید آن را دست کاری نمود بلکه باید حدود جرخوردگی را با ماژیک علامت گذاری کرده بعد آن را با تیغ خیلی تیز از بدنه فرش جدا نمایند.

سپس قسمت از بین رفته را از روی تعداد چله ها و با نخ های مناسب چله کشی کرده و بعد پود نازک وکلفت را از روی نقشه بافته شده که از بدنه جدا نموده اند به دقت همان نقش و همان رنگ را در بدنۀ فرش پیاده نموده وتمام نمایند.

۸٫رنگرزی: برای اینکه رفوگر بتواند در هر شرایطی قادر به تأمین مواد مورد نیاز و مصالح ضروری خود باشد.

باید اصول رنگرزی را یاد بگیرد، زیرا چه بسا اتفاق می افتد رنگی که درسال های قبل به کار رفته است هنگام احتیاج و رفوگری در بازار پیدا نشود و همچنین امکان دارد که نخ های فرش در اثر استعمال تغییر رنگ پیدا کند که تهیه نخ های هم رنگ از بازار به آسانی میسر و ممکن نشود، در چنین اوضاعی لازم است که رفوگر نیازهای خود را شخصاً تهیه نماید و برای این عمل کسب اطلاعات مختصر از رنگرزی ضرورت پیدا می کند.

دستگاه کوچکی به نام پاتیل تهیه شود و با توجه به تجربه ای که رفوگر دارد نخ های مورد نیاز خود را رنگ نماید.

۹٫ گاهی اتفاق می افتد با وجود تمام دقت هایی که به عمل آمده مع الوصف رنگ جای رفو شده با رنگ اصلی فرش کمی مغایرت داشته باشد:

که در این صورت رفوگر می تواند از رنگ های محلول وآماده استفاده نماید و پس از پایان کار رفوگری، قیچی زدن، کیله کشی، اتوکشی از آن رنگ ها برای تطبیق چله استفاده نماید و بعد روی قسمت رنگ شده، اتوی نیمه گرم ( به مدت ده ثانیه) قرار دهد تا نتیجه مطلوب به دست آید. با این رنگ ها حتی می توان عیب رگه های فرش را نیز رفع نمود اگر رنگ ها ثابت باشد هنگام شستن فرش نیز از بین نخواهد رفت.

نکات ایمنی در مرمت قالی:

استادکار نباید به طور مداوم به کار مرمت قالی بپردازد

♦ در هنگام مرمت قالی از ماسک در جلوی بینی و دهان استفاده کنید.

♦ مکانی که استادکار به کار تعمیر می‌پردازد از نور و روشنایی کافی برخوردار باشد.

♦ تهویه مطبوع و پنجره ضروری است.

♦ سطح زمین سرامیک، موزائیک یا کف‌پوشی قابل شستشو داشته باشد.

♦ استادکار نباید به طور مداوم به کار مرمت قالی بپردازد در هر یک ساعت کار پانزده دقیقه استراحت نیاز دارد.

♦ در حین کار با قالی‌های کهنه و پوسیده که تار و پود پوسیده دارند و احتمال پاره شدن وجود دارد جدا مراقب باشید زیرا بی‌احتیاطی عواقب جبران‌ناپذیری به همراه دارد.

♦ در حین مرمت قالی استفاده از لباس کار ضروری است.

منابع:beytoote.com-seeiran.irkanoonefarsh.ir